欣賞唸歌因緣歌（網路版）

欣賞唸歌因緣歌（網路版）

潘科元

（2011-12-31 補添歌仔尾）

1. 台文寫作分享會，本月已經第四回，散文三篇我寫過，今欲唸歌盤喙花。
Tâi-bûn siá-tsok hun-hióng-huē, pún-gue̍h í-king tē-sì-huê, sàn-bûn sann-phinn guá siá--kuè, tann beh liām-kua puânn tshuì-hue.

2. 即擺主題是我定，欣賞啥乜寫心情，燒酒豆腐在儂興，隨儂發揮說分明。
Tsit-pái tsú-tê sī guá tīng, him-sióng siánn-mí siá sim-tsîng, sio-tsiú tāu-hū tsāi-lâng hìng, suî-lâng huat-hui sueh hun-bîng.

3. 故鄉萬丹近東港，潘家祖先漳州儂，毋知當時祖家放，坐船過海落孤帆。
Kòo-hiong Bān-tan kīn Tang-káng, Phuann--ka tsóo-sian Tsiang-tsiu-lâng, m̄-tsai tang-sî tsóo-ke pàng, tsē-tsûn kuè-hái làu koo-phâng. 

4. 滿清政府極腐敗，英國鴉片摒入來，毒化世界好厲害，搶儂金銀免相刣。
Buán-tshing tsìng-hú ki̍k hú-pāi, Ing-kok a-phiàn piànn ji̍p-lâi, to̍k-huà sè-kài háu-lī-hāi, tshiúnn lâng kim-gîn bián sio-thâi.

5. 太祖染著烏薰癮，錢銀燒去化做煙，家伙開失無半銑，囝孫露渣足苦憐。
Thài-tsóo jiám tio̍h oo-hun-giàn, tsînn-gîn sio--khì huà tsò ian, ke-hué khai-sit bô puànn sián, kiánn-sun lōo-tse tsiok khóo-liân.

6. 老父灸薰袂振動，阿祖無奈夆招翁，厝內吊鼎空米甕，赤囝著kâng做長工。
Lāu-pē kù-hun bē tín-tāng, a-tsóo bô-nāi hông tsio-ang, tshù-lāi tiàu-tiánn khang bí-àng, tshiah-kiánn tio̍h kâng tsò tn̂g-kang.

7. 阮公出世有志氣，毋願予儂看輕伊，暝日作穡足拚勢，勤儉永有出頭時。
Guán-kong tshut-sì ū tsì-khì, m̄-guān hōo lâng khuànn-khin i, mê-ji̍t tsoh-sit tsiok piànn-sì, khîn-khiām íng ū tshut-thâu-sî.

8. 規家出動顧作田，生存壓力迫絚絚，生活條件來制限，歇喘藝量蓋為難。
Kui-ke tshut-tōng kòo tsoh-tshân, sing-tsûn ap-li̍k pik-ân-ân, sing-ua̍h tiâu-kiānn lâi tsè-hān, hioh-tshuán gī-niū kài uî-lân.

9. 傳統藝術百百種，南管北管好內容，台灣前輩有素養，相褒唱曲真四常。
Thuân-thóng gē-su̍t pah-pah-tsióng, lâm-kuán pak-kuán hó luē-iông, Tâi-uân tsiân-puè ū sòo-ióng, sio-po tshiùnn-khik tsin sù-siông.

10. 阮兜往過家境䆀，娛樂戲曲全毋知，細漢無學蓋無彩，五音袂分耳仔獃[gâi]。
Guán-tau íng-kuè ka-kíng bái, gōo/gû-lo̍k hì-khik tsuân m̄-tsai, sè-hàn bô o̍h kài bô-tshái, ngóo-im bē hun hīnn-á gâi.

11. 阮公拜佛真虔誠，早暗燒香聽頌經，la-jí-ooh有買來用，播送梵音透天庭。
Guán-kong pài-pu̍t tsin khiân-sîng, tsá-àm sio-hiunn thiann siōng-king, la-jí-ooh ū bé lâi īng, pòo-sàng huân-im thàu thian-tîng.

12. 一擺時間猶未到，阿公先開放送頭，傳出彈琴歌聲敨，江湖藝人展歌喉。
Tsi̍t-pái sî-kan iáu-buē kàu, a-kong sing khui hòng-sàng-thâu, thuân-tshut tuânn-khîm kua-siann tháu, kang-ôo gē-jîn tián kua-âu.

13. 我問阿公這啥調，講是台灣个民謠。婉轉悠揚真美妙，印象深深記椆椆。
Guá mn̄g a-kong tse siánn tiāu, kóng sī Tâi-uân ê bîn-iâu. Uán-tsuán iu-iông tsin bí-biāu, ìn-siōng tshim-tshim kì tiâu-tiâu.

14. 台灣民謠泛泛講，毋捌戲曲阮阿公。準我有心欲探訪，草地資源真渺茫。
Tâi-uân bîn-iâu hàm-hàm-kóng, m̄-bat hì-khik guán a-kong. Tsún guá ū-sim beh thàm-hóng, tsháu-tē tsu-guân tsin biáu-bông.

15. 國中畢業上台北，第一志願个中學，一時母語tsua̋n放捒，下港孤鳥誠束縛。
Kok-tiong pit-gia̍p tsiūnn Tâi-pak, tē-it tsì-guān ê tiong-ha̍k, tsi̍t-sî bó-gí tsua̋n pàng-sak, ē-káng koo-tsiáu tsiânn sok-pa̍k.

16. 日月催迫一目𥍉，無講台語成十年，大四有緣才覺醒，欲佮母語來團圓。
Ji̍t-gua̍t tshui-pik tsi̍t-ba̍k-nih, bô kóng Tâi-gí tsiânn tsa̍p-nî, tāi-sì ū-iân tsiah kak-tshínn, beh kah bó-gí lâi tuânn-înn.

17. 外文學系佇咧流，語言學是我主修，華語語法咧探究，報告老師講欲收。
Guā-bûn ha̍k-hē tī-leh liû, gí-giân-ha̍k sī guá tsú-siu, Huâ-gí gí-huat leh thàm-kiù, pò-kò# lāu-su kóng beh siu.

18. 研究主題據儂揀，語言隨在阮學生，台語罔kā提來用，無疑蹽--luè過半生。
Gián-kiù tsú-tê kù lâng kíng, gí-giân suî-tsāi guán ha̍k-sing, Tâi-gí bóng kā the̍h lâi īng, bô-gî liâu--luè kuè puàn-sing.

19. 英語華語踅一輾，回顧母語合該然，稽考呼音píng字典，分析音韻相關聯。
Ing-gí, Huâ-gí se̍h tsi̍t-liàn, huê-kòo bó-gí ha̍p kai-jiân, khe-khó hoo-im píng jī-tián, hun-sik im-ūn siong kuan-liân.

20. 點點滴滴塊回想，囡仔記持浮腦中，學術原理kā運用，祖先語言細思量。 Tiám-tiám-tih-tih teh huê-sióng, gín-á kì-tî phû náu-tiong, ha̍k-su̍t guân-lí kā ūn-iōng, tsóo-sian gí-giân sè su-liông.

21. 無暝無日注心想，心得筆記規百張，想甲戇神毋成樣，資料囤甲規厝場。
Bô-mê-bô-ji̍t tsù-sim siūnn, sim-tik pit-kì kui pah tiunn, siūnn kah gōng-sîn m̄-tsiânn-iūnn, tsu-liāu tún kah kui tshù-tiûnn.

22. 騎車哪想騎袂到，哺飯哪想袂落喉，袂記洗浴毋知臭，想甲暢樂哪著猴。
Khiâ-tshia ná siūnn# khiâ bē kàu, pōo-pn̄g ná siūnn# bē lo̍h-âu, bē-kì sé-i̍k m̄-tsai tshàu, siūnn kah thiòng-lo̍k ná tio̍h-kâu.

23. 政大畢業入清華，竹塹透風坱塗沙，課業誠重非小可，我買規套个唸歌。
Tsìng-tāi pit-gia̍p ji̍p Tshing-huâ, Tik-tshàm thàu-hong ing thôo-sua, khò-gia̍p tsiânn tāng hui sió-khuá, guá bé kui-thò ê liām-kua.

24. 月球唱片錄古調，原來就是台灣謠，毋捌月琴真見笑，挨弦伴奏有板嘹。
Gua̍t-kiû tshiùnn-phìnn lo̍k kóo-tiāu, guân-lâi tsiū-sī Tâi-uân-iâu, m̄-bat gue̍h-khîm tsin kiàn-siàu, e-hiân phuānn-tsàu ū pán-liâu.

25. 上早我聽呂柳仙，石柳先生勸善言，地府閻君有十殿，改惡從善小神仙。
Siōng-tsá guá thiann Lī Liú-sian, Tsio̍h-liú sian-sinn khuàn siān-giân, tē-hú giâm-kun ū tsa̍p-tiān, kái-ok tsiông-siān sió sîn-sian.

26. 柳仙唸歌我意愛，節奏緊快𠢕鋪排，話語端的足精彩，咬音清楚毋免猜。
Liú-sian liām-kua guá ì-ài, tsiat-tsàu kín-khuài gâu phoo-pâi, uē-gí tuan-tiah tsiok tsing-tshái, kā-im tshing-tshó m̄-bián tshai.

27. 唸歌國寶楊秀卿，生旦丑末分蓋明，曲調變化上𠢕用，一儂唱出萬般情。
Liām-kua kok-pó Iûnn Siù-khing, sing, tuànn, thiú, bua̍h, hun kài bîng, khik-tiāu piàn-huà siōng gâu īng, tsi̍t-lâng tshiùnn-tshut bān-puann tsîng.

28. 秀卿嫁著貼心翁，牽手走唱幾十冬，唸歌藝術有所望，傍伊福氣傳後儂。
Siù-khing kè tio̍h tah-sim-ang, khan-tshiú tsáu-tshiàng kuí-tsa̍p tang, liām-kua gē-su̍t ū sóo-bāng, pn̄g i hok-khì thuân āu-lâng.

29. 秋田先生伊姓黃，少年學歌開心門，聲說琴韻真柔軟，舊年過往割儂腸。
Tshiu-tiân sian-sinn i sènn N̂g, siàu-liân o̍h-kua khui sim-mn̂g, siann-sueh khîm-ūn tsin jiû-nńg, kū-nî kuè-óng kuah lâng tn̂g.

30. 秋田歌王真撇送，聽伊唸歌足輕鬆，「阿公店」頭大放送，斯文勸世做好儂。
Tshiu-tiân kua-ông tsin phiat-sàng, thiann i liām-kua tsiok khin-sang, A-kong-tiàm-thâu tuā hòng-sàng, su-bûn khuàn-sè tsò hó-lâng.

31. 寶貴美珠好姐妹，一對生旦共儂迷，gih-tah攑去真摤勢，相褒據在汝出題。
Pó-kuì, Bí-tsu hó tsiá-bē, tsi̍t-tuì sing-tuànn kā lâng bê, gih-tah gia̍h khì tsin sáng-sè, sio-po kù-tsāi lí tshut-tê.

32. 「錦裙玲瓏」正經齣，傳統幼路好藝術，「鐵獅」偷學烏白㧾，草丑出頭真狡猾。
Gím-kûn lîng-lông tsìng-king tshut, thuân-thóng iù-lōo hó gē-su̍t, Thih-sai thau o̍h oo-pe̍h hut, tsháu-thiú tshut-thâu tsin káu-ku̍t.（「錦裙玉玲瓏」是陳美珠、陳寶貴早前演出个正版，「鐵獅玉玲瓏」是草丑化个模仿）

33. 也有出版歌仔簿，也有唸歌走江湖，好額散赤著罔度，讀歌聽歌才有蘇。
Iā ū tshut-pán kua-á-phōo, iā ū liām-kua tsáu kang-ôo, hó-gia̍h, sàn-tshiah tio̍h bóng tōo, tha̍k-kua, thiann-kua tsiah ū soo.

34. 歌仔內容足豐富，歷史傳奇古戲詞，三伯英台千年久，陳三五娘个丈夫。
Kua-á luē-iông tsiok hong-hù, li̍k-sú thuân-kî kóo-hì-sû, Sam-phik Ing-tâi tshing-nî kú, Tân Sann# Gōo-niû# ê tiōng-hu.

35. 社會奇案唱袂盡，周成無念某有身，台灣錢銀趁過面，見著阿麵喙瀾津。
Siā-huē kî-àn tshiùnn bē tsīn, Tsiu Sîng bô liām bóo# ū-sin, Tâi-uân tsînn-gîn thàn kuè bīn, kìnn tio̍h A-mī tshuì-nuā tin.

36. 身世不明歌仔仙，「台省民主歌」來編，吟唱抗日个故典，百姓夆刣siáng苦憐。
Sin-sè put-bîng kua-a-sian, "Tâi-síng bîn-tsú kua" lâi pian, gîm-tshiùnn khòng-Ji̍t ê kòo-tián, peh-sènn hông thâi siáng khóo-liân.

37. 昭和十年大地動，不幸慘死三千儂。八七水災田變港，烏肚蟲仔心茫茫。
Tsiau-hô tsa̍p-nî tuā tē-tāng, put-hīng tshám-sí sann-tshing lâng. Pat-tshit tsuí-tsai tshân piàn káng, oo-tōo-thâng-á sim bâng-bâng. （「烏肚蟲仔」是咱儂投下[tâu-hē]天公个時，自稱个謙詞）

38. 風土人情儂愛唱，茶山遇著巧姿娘；也有烏貓趁時樣，北彪出佇煙花場。
Hong-thóo jîn-tsîng lâng ài tshiùnn, tê-suann gū tio̍h khá tsu-niû; iā ū oo-niau thàn sî-iūnn, pak-piu tshut tī ian-hua-tiûnn.（「北彪」是指台北个煙花女）

39. 胡蠅蠓仔相得失，大聲野喉花袂直，起動大軍𠢕組織，刣甲斷跤kânn落翼。
Hôo-sîn#, báng-á# sann tik-sit, tuā-siann-iá-âu hue bē ti̍t, khí-tāng tuā-kun gâu tsoo-tsit, thâi kah tn̄g-kha kânn làu-si̍t.

40. 唸歌主題百百款，句讀媠氣文學峘，詩樂和諧真圓滿，政府迫害欲失傳。
Liām-kua tsú-tê pah-pah-khuán, kù-tāu suí-khuì bûn-ha̍k kuân, si-ga̍k hô-hâi tsin uân-buán, tsìng-hú pik-hāi beh sit-thuân.

41. 也是因為政府害，也是人民卡癡獃[gâi]，棄舊迎新足無彩，文化失落袂轉來。
Iā sī in-uī tsìng-hú hāi, iā sī jîn-bîn khah tshi-gâi, khì-kū ngiâ-sin tsiok bô-tshái, bûn-huà sit-lo̍h bē tńg-lâi.

42. 文化發展真要緊，保存古調兼創新，多元包容行仝陣，培養自信好國民。
Bûn-huà huat-tián tsin iàu-kín, pó-tsûn kóo-tiāu kiam tshòng-sin, to-guân pau-iông kiânn kāng-tīn, puê-ióng tsū-sìn hó kok-bîn.

43. 世界語言真濟形，反映人類全心靈，勿嫌母語無路用，半是理性半感情。
Sè-kài gí-giân tsin tsē hîng, huán-ìng jîn-luī tsuân sim-lîng, mài hiâm bó-gí bô lōo-īng, puànn sī lí-sìng puànn kám-tsîng.

44. 母語價值遮免講，學者論斷真正通。唸歌藝術我感動，聽久台語會精光。
Bó-gí kè-ta̍t tsia bián kóng, ha̍k-tsiá lūn-tuàn tsin-tsiànn thong. Liām-kua gē-su̍t guá kám-tōng, thiann kú Tâi-gí ē tsing-kong.

45. 空喙哺舌無路用，我做即篇來證明，毋是哆[ta]我台語猛，袂曉惜寶真不明。
Khang-tshuì pōo-tsi̍h bô lōo-īng, guá tsò tsit-phinn lâi tsìng-bîng, m̄-sī ta guá Tâi-gí bíng, bē-hiáu sioh-pó tsin put-bîng.（台語動詞 "ta" 是「自誇」个意思，嘛有講「ta-ta叫」）

46. 唸歌語言真深奧，現代个儂聽卡無，研究註解好參考，也有網站教咱學。
Liām-kua gí-giân tsin tshim-ò, hiān-tāi ê lâng thiann khah bô, gián-kiù tsù-kái hó tsham-khó, iā ū bāng-tsām kà lán o̍h.

47. 欣賞唸歌足濟年，會聽袂唱是欲哖？現現音癡免相諍，去學恐驚無彩錢。
Him-sióng liām-kua tsiok tsē nî, ē thiann bē tshiùnn sī beh nî? Hiān-hiān im-tshi bián sio-tsìnn, khì o̍h khióng-kiann bô-tshái tsînn.

48. 台中開基欲舉辦，教儂月琴唸歌班，我勸簡兄毋通慢，鼓舞个話共伊霆。
Tâi-tiong khai-ki beh kí-pān, kà lâng gue̍h-khîm liām-kua-pan, guá khǹg Kán-hiann m̄-thang bān, kóo-bú ê uē kā i tân.

49. 決心買琴秋榮兄，伊唱sóo-looh好歌聲。想著簡兄心暗疼，總無我煞家治驚。
Kuat-sim bé khîm Tshiu-îng-hiann, lâng i sóo-looh hó kua-siann, siūnn tio̍h Kán-hiann sim àm-thiànn, tsóng bô guá suah ka-tī kiann.

50. 我今殘殘綴伊去，無膽枉費生男兒，若夆抾笑管--汰--伊，超越自己當是時。
Guá tann tshân-tshân tuè i khì, bô-tánn óng-huì senn lâm-jî, nā hông khioh-tshiò kuán--thài--i, tshiau-ua̍t tsū-kí tng sī sî.

51. 各位姊妹佮弟兄，我講四句予恁聽，實話毋是講無影，自我介紹先報名。
Kok-uī tsí-muē kah tī-hiann, guá kóng sì-kù hōo lín thiann, si̍t-uē m̄-sī kóng bô-iánn, tsū-ngóo kài-siāu sing pò-miâ.

52. 姓潘科元小名字，屏東萬丹阮本居，母語險仔放袂記，挽救文化勿延遲。
Sènn Phuann Kho-guân sió miâ-jī, Pîn-tong Bān-tan guán pún-ki, bó-gí hiám-á pàng bē kì, bán-kiù bûn-huà mài iân-tî.

53. 唸歌藝術咱國寶，文生先生蓋gió-to，國明老師有--一套，千載良機緊來學。
Liām-kua gē-su̍t lán kok-pó, Bûn-sing sian-sinn kài gió-to, Kok-bîng lāu-su ū--tsi̍t--thò, tshian-tsáinn liông-ki kín lâi o̍h.

54. 有心欲學唸歌詩，卡輸聲喉卡參差，牛聲馬喉無捨施，唱歌卡慘咧刣豬。
Ū-sim beh o̍h liām kua-si, khah-su siann-âu khah tsham-tshi, gû-siann-bé-âu bô-siá-sì, tshiùnn-kua khah tshám leh thâi-ti.

55. 雖然台語捌小可，聲帶不全無奈何，萬望老師包容我，分阮搵油聽教歌。
Sui-jiân Tâi-gí bat sió-khuá, siann-tuà put-tsuân bô-ta-uâ, bān-bāng lāu-su pau-iông guá, pun guán ùn-iû thiann kà-kua.

56. 以上自我个紹介，學會學袂天推排，到今已經上四擺，無疑簡兄無閣來！
Í-siōng tsū-ngóo ê siāu-kài, o̍h ē# o̍h bē# thinn# tshui-pâi, kàu-tann í-king siōng sì-pái, bô-gî Kán-hiann bô koh lâi.

57. 四擺總學兩種調，家婆調佮台東謠，無胚我閣算巧巧，進度攏閣綴會椆。
Sì-pái tsóng o̍h nn̄g-tsióng tiāu, Ke-pô-tiāu kah Tâi-tang-iâu, bô-phue guá koh sǹg khiáu-khiáu, tsìn-tōo lōng koh tuè ē tiâu.

58. 月琴音子真希罕，𤆬咱轉去古世間，論真我是足頇顢，彈會扭掠無簡單。
Gue̍h-khîm im-tsí tsin hi-hán, tshuā lán tńg-khì kóo sè-kan, lūn-tsin guá sī tsiok hâm-bān, tuânn ē liú-lia̍h bô kán-tan.（台語「音子」是「音色」个意思）

59. 頇顢巧神免窮究，骨力種作望豐收，上了轉來捷捷餾，音樂世界自在遊。
Hām-bān khiáu-sîn bián khîng-kiù, kut-la̍t tsìng-tsoh bāng hong-siu, siōng-liáu tńg--lâi tsia̍p-tsia̍p liū, im-ga̍k sè-kài tsū-tsāi iû.

60. 台語聲調有輕重，三種調階「凍、動、冬」，也有平調有升降，掌握調階就輕鬆。
Tâi-gí siann-tiāu ū khin-tāng, sann-tsióng tiāu-kai "tàng, tāng, tang", iā ū pênn-tiāu ū sing-kàng, tsiáng-ak tiāu-kai tsiū khin-sang.

61. 台語歌曲有奧祕，詞、曲配搭足神奇，峘調毋通唱低去，相對峘低愛維持。
Tâi-gí kua-khik ū ò-pì, sû, khik phuè-tah tsiok sîn-kî, kuân-tiāu m̄-thang tshiùnn kē--khì, siong-tuì kuân-kē ài î-tshî.

62. 音樂我毋捌半項，今我毋敢假內行，講了落氣就歹紡，拜請四方高明儂。
Im-ga̍k guá m̄-bat puànn-hāng, tann guá m̄-kánn ké lāi-hâng, kóng-liáu làu-khuì tsiū pháinn-pháng, pài-tshiánn sù-hong ko-bîng-lâng.

63. 歌仔到遮欲扯擺，袂博假博真戇呆。請恁牽抾佮諒解，向望進步有未來。
Kua-á kàu tsia beh tshé-pái, bē-phok ké-phok tsin gōng-tai. Tshiánn lín khan-khioh kah liōng-kái, ǹg-bāng tsìn-pōo ū bī-lâi.

---

歌仔尾：

八年進前捌學練 [Peh-nî tsìn-tsîng bat o̍h-liān]
〈復興台語四句連〉[Ho̍k-hing Tâi-gí Sì-kù-liân]
後來貧惰想厭𤺪 [Āu--lâi pūn-tuānn siūnn ià-siān] 
只有短篇咧欱仙 [Tsí-ū té-phinn leh hap-sian]
（我八年前迄篇〈復興台語四句連〉嘛是六十幾葩，後來一直無閣練寫長篇「唸歌體」作品到今）

近來研究歌仔冊 [Kīn-lâi gián-kiù ko-á-tsheh]
先進浮頭誠濟个 [Sian-tsìn phû-thâu tsiânn tsē ê]
怹攢家私尖礪礪 [In tshuân ke-si tsiam-lè-lè]
著作網站真整齊 [Tù-tsok bāng-tsām tsin tsíng-tsê]
（感謝杜建坊先生、施炳華教授、蕭藤村老師等等列位先進个啟發、指教佮提供寶貴資料） 

靈機一動迄下晝 [Lîng-ki it-tōng hit ē-tàu]
欣賞唸歌說透流 [Him-sióng liām-kua sueh thàu-lâu]
一暝用工抾句讀 [Tsi̍t-mê īng-kang khioh kù-tāu]
寫甲毋知出日頭 [Siá kah m̄-tsai tshut ji̍t-thâu]
（當年寫四、五工，即擺寫一工） 

比前有卡省頭腦 [Pí tsîng ū khah síng thâu-náu]
無啥寸進半生殽 [Bô siánn tshùn-tsìn puànn-tshinn-hâunn]
毋成創作喙罔喃 [M̄-tsiânn tshòng-tsok tshuì bóng nauh]
平仄長短陰陽爻 [Piânn-tseh tn̂g-té im-iông-ngâu]
（「半生殽」是「半生熟」个意思。喃[nauh] 是喙動咧動咧，teh表達一寡話。「陰陽爻」是易經[ia̍h-king]術語，遮指語言聲調个陰、陽配搭。）