頭頁 台語白話音泉腔 ng 對應漳腔(宜蘭腔) uinn 个腔口差別
文章
取消

台語白話音泉腔 ng 對應漳腔(宜蘭腔) uinn 个腔口差別

台語白話音泉腔 ng 對應漳腔 uinn 个腔口差別(作者:潘科元)

台語優勢腔是漳泉濫,也就是部份取泉腔,部份取漳腔來結合做一種腔。當然,各地漳泉濫个比例無仝。原底福建泉腔白話音个 ng 韻母个字,對應到漳腔白話音,分做兩韻,一韻猶原講 ng(像「莊 tsng」),但是另外一韻就講 uinn(像「磚 tsuinn」)。

針對即點腔口差別,來到台灣个演變趨勢,是泉腔大贏面,以前佇桃園漳區腔、台中、南投漳腔區閣有儂講「酸酸軟軟 suinn-suinn nuí-nuí」,但是即馬愛去東北海岸,尤其是宜蘭,才聽會著中年儂有按呢講。

有台語文界个友志,聽著 suinn-suinn nuí-nuí 即種「心適」个宜蘭腔,煞「過度類推」,掠叫是優勢腔个 ng 韻母,到宜蘭,一律變做 uinn 韻母。按呢當然毋著!宜蘭漳腔,猶原有寡字是 ng 韻母。

即个問題牽涉著中古音个韻部分類,一般台文界个朋友較無熟,所以下面就透過台語文言音、白話音,閣有華語音个比較,來幫助咱判斷到底啥乜字到宜蘭个老大儂才會變 uinn,抑啥乜字猶原是 ng。

原則上,若是台語文言音韻母是 uan 佮 un(無漳泉差),較有可能會出現白話音是 ng 佮 uinn 个對應關係,像:

文音韻母 uan,話音有分泉 ng、漳 uinn 个字例:

  1. 酸/痠:文音 suan,話音 sng / suinn
  2. 飯:文音 huān,話音 pn̄g / puīnn
  3. 磚:文音 tsuan,話音 tsng / tsuinn
  4. 川:文音 tshuan,話音 tshng / tshuinn,用佇「尻川」。
  5. 穿:文音 tshuan,話音 tshng / tshuinn,像「穿針」。
  6. 遠:文音 uán,話音 hn̄g / huīnn
  7. 軟:文音 luán,話音 nńg / nuí
  8. 轉:文音 tsuán,話音 tńg / tuínn,進一步變音 tún,像「轉--來 tuínn--lâi」講 tún--lâi。
  9. 捲:文音 kuán,話音 kńg / kuínn
  10. 管:文音 kuán,話音 kńg / kuínn
  11. 阮:文音 guán,話音字姓 ńg / uínn
  12. 䘼:文音 uán,話音 ńg / uínn,例詞「手䘼 tshiú-ńg/uínn」,華語〔衣袖〕。
  13. 捥:个動詞,用一手个手骨夾物件个意思,教典寫做「捥」,泉 ńg、漳 uínn。但是另外有一个名詞,竹編个吊籃、稱籃,教典寫做「鈗」,無分泉漳,攏是 ńg。
  14. 晚:文音 buán,話音 mńg / muí
  15. 卵:文音 luân,話音 nn̄g / nuī
  16. 卷:文音 kuàn,話音 kǹg / kuìnn
  17. 貫:文音 kuàn,話音 kǹg / kuìnn
  18. 勸:文音 khuàn,話音 khǹg / khuìnn
  19. 鑽:文音 tsuàn,話音 tsǹg / tsuìnn
  20. 算:文音 suàn,話音 sǹg / suìnn
  21. 繏:文音 suàn,話音 sǹg / suìnn
  22. 串:文音 tshuàn,話音 tshǹg / tshuìnn
  23. 傳:文音 thuân,話音 thn̂g / thuînn
  24. 團:文音 thuân,話音 thn̂g / thuînn
  25. 全:文音 tsuân,話音 tsn̂g / tsuînn
  26. 園:文音 uân,話音 hn̂g / huînn
  27. 斷:文音 tuān,話音 tn̄g / tuīnn
  28. 段:文音 tuān,話音 tn̂g / tuînn,指長長个物件切對半个其中一段,像「半中段 puànn-tiong-tn̂g」,也做字姓。
  29. 讓渡个意思,本字無保握,文獻寫做「兌」字,泉音 thǹg,漳音 thuìnn。

文音韻母 un ,話音有分泉 ng、漳 uinn 个字例:

  1. 孫:文音 sun,話音字姓 sng / suinn
  2. 昏:文音 hun,話音 hng / huinn
  3. 損:文音 sún,話音 sńg / suínn
  4. 頓:文音 tùn,話音 tǹg / tuìnn
  5. 褪:文音 thùn,話音 thǹg / thuìnn
  6. 門:文音 bûn,話音 mn̂g / muî。但是「毛」有講 môo/moo/mn̂g,無講 muî。
  7. 問:文音 būn,話音 mn̄g / muī
  8. 暈:文音 ūn,話音 n̄g / uīnn,用佇「目睭起煙暈[ian-n̄g/uīnn]」。
  9. 吮:教典用字,話音 tshńg / tshuínn,像「吮魚刺」。

若是 文音 ong 韻母,就無的確,愛配合華語韻母來鬥記,像下面遮个,台語韻母是 ong,華語韻母是 ㄨㄤ,就可能有 ng / uinn 个話音腔口差:

  1. 光:文音 kong,話音 kng / kuinn。但是「扛」个話音一律是 kng,無講 kuinn。
  2. 荒:文音 hong,話音 hng / huinn,像「抛荒 pha-hng/huinn」。
  3. 黃:文音 hông,話音 n̂g / uînn。
  4. 方:文音 hong,話音字姓 png / puinn。但是「地方、藥方」攏講 hng。
本類內底,泉、漳攏是 ng,無 uinn 个例外字:
  1. 莊/庄:文音 tsong,華語音ㄓㄨㄤ,話音攏是 tsng。
  2. 霜:文音 song,華語音ㄕㄨㄤ,話音攏是 sng。
  3. 牀/床:文音 tshông,華語音ㄔㄨㄤˊ,話音攏是 tshn̂g。 「籠床」嘛攏講 sn̂g。
  4. 狀:文音 tsōng,華語音ㄓㄨㄤˋ,話音攏是 tsn̄g。

但是以下台語文音是 ong 韻母,華語是 ㄤ 韻母,話音就攏是 ng,無 uinn:

  1. 岡:文 kong,白 kng
  2. 扛:文 kong,白 kng
  3. 康:文 khong,白 khng
  4. 糠:文 khong,白 khng
  5. 當:文 tong,白 tng
  6. 湯:文 thong,白 thng
  7. 桑、喪:文 song,白 sng
  8. 倉、艙、瘡:文 tshong,白 tshng
  9. 槓:文 kòng,白 kǹg
  10. 鋼:文 kòng,白 kǹg
  11. 當:文 tòng,白 tǹg,像「當店」。
  12. 燙:文 thòng,白 thǹg。另外有一个第七聲个動詞,「加熱食物」个意思,泉腔 thn̄g、漳腔 thuīnn,有分,教典借用「熥」字。第三聲个 thǹg 無分漳泉,第七聲个 thn̄g / thuīnn 有分,可見無仝字。
  13. 郎:文 lông,白 nn̂g,像「牛郎織女」
  14. 榔:文 lông,白 nn̂g
  15. 唐、塘:文 tông,白 tn̂g
  16. 糖:文 thông,白 thn̂g
  17. 堂:文 tông,白 tn̂g
  18. 浪:文 lōng,白 nn̄g
  19. 撞:文 tōng,白 tn̄g
  20. 盪:文 tōng,白 tn̄g
  21. 傍:文 pōng,白 pn̄g
  22. 囥:文 khòng,白 khǹg
無確定个字:

榜:文 póng,華語音ㄅㄤˇ,白話音泉腔 pńg,漳腔若照《彙集雅俗通十五音》是 puínn,但是漳州儂林建輝先生講目今「榜」漳州攏講 pńg。

文音 iong/iang,話音只有 ng,無 uinn:

  1. 央、秧:文 iong,白 ng
  2. 丈:文 tiōng / tiāng,白 tn̄g
  3. 長:文 tiông/tiâng,白 tn̂g
  4. 腸:文 tiông/tiâng/tshiâng,白 tn̂g
  5. 瓤:文 jiông,白 nn̂g
  6. 向:文 hiòng/hiàng,有一種白話音是 ǹg,這無分漳泉。

文音 ing,話音只有 ng,無 uinn:

影:文 íng,白 ńg


最後愛注意,宜蘭漳腔有 uinn 韻母,偏泉腔嘛有 uinn 韻母,用佇無仝字,請毋通胡混[hôo-hūn]:像「橫 huînn、關 kuinn、縣 kuīnn」是泉腔,毋是漳腔。


以前劉福助有唱一條「宜蘭腔」个歌,內底將所有个泉腔白話音 ng 韻母攏改做 uinn,當做是宜蘭腔,這是錯誤个台語教育。以下列出伊个歌詞內底,泉、漳確實有分个字:

黃 n̂g / uînn、軟 nńg / nuí、阮 ńg / uínn、園 hn̂g / huînn、飯 pn̄g / puīnn、熥 thn̄g / thuīnn、算 sǹg / suìnn、酸 sng / suinn、卵 nn̄g / nuī、管 kńg / kuínn、頓 tǹg / tuìnn、光 kng / kuinn、轉 tńg / tuínn(進一步變 tún)、遠 hn̄g / huīnn、問 mn̄g / muī、昏 hng / huinn、方 Png / Puinn、捲 kńg / kuínn、䘼 ńg / uínn、穿 tshng / tshuinn、吮 tshńg / tshuínn。

以下列出伊歌詞內底,事實白話音無分泉、漳腔,攏是 ng 韻母,但是伊硬換做 uinn 韻母,來當做宜蘭腔,按呢毋著:

堂 tn̂g、腸 tn̂g、湯 thng、庄 tsng、央 ng、囥 khǹg、長 tn̂g、床 tshn̂g、鋼 kǹg。

(2014-06-23 增補)


以下引用蕭藤村老師个解說:

宜蘭腔講[-uinn] ,其他腔口講[-ng]的對應規則,講較白咧是:

中古音是合口音,用華語來判斷是唇音聲母以外有介音「ㄨ」抑是「ㄩ」。(無包含中古音莊系)

《彚集雅俗通十五音》卷七 褌[-uinn]:

軁[ luinn1 ], 方[ puinn1 ], 楓[ puinn1 ], 風[ puinn1 ], 褌[ kuinn1 ], 光[ kuinn1 ], 鐇[ phuinn1 ], 甎[ tsuinn1 ], 磚[ tsuinn1 ], 孫[ suinn1 ], 痠[ suinn1 ], 酸[ suinn1 ], 𢯮[ uinn1 ], 麼[ buinn1 ], 川[ tshuinn1 ], 村[ tshuinn1 ], 栓[ tshuinn1 ], 穿[ tshuinn1 ], 荒[ huinn1 ], 昏[ huinn1 ], [虫荒][ huinn1 ], 飸[ huinn1 ], 軟[ luinn2 ], 捲[ kuinn2 ], 管[ kuinn2 ], 返[ tuinn2 ], 轉[ tuinn2 ], 損[ suinn2 ], 抁[ uinn2 ], 阮[ uinn2 ], [𥫗允][ uinn2 ], 晚[ buinn2 ], 𦮶[ buinn2 ], 㖺[ tshuinn2 ], 趡[ luinn3 ], 卷[ kuinn3 ], 絭[ kuinn3 ], 貫[ kuinn3 ], 桊[ kuinn3 ], 串[ kuinn3 ], 勸[ khuinn3 ], 頓[ tuinn3 ], 𣻇[ phuinn3 ], 毤[ thuinn3 ], 褪[ thuinn3 ], 鑽[ tsuinn3 ], 鱒[ tsuinn3 ], 算[ suinn3 ], 繏[ suinn3 ], 串[ tshuinn3 ], 穿[ tshuinn3 ], 釧[ tshuinn3 ], 𥬫[ tshuinn3 ], 斷[ tuinn5 ], 傳[ thuinn5 ], 全[ tsuinn5 ], 黄[ uinn5 ], 癀[ uinn5 ], 禈[ uinn5 ], 彎[ uinn5 ], 門[ buinn5 ], 園[ huinn5 ], 磺[ huinn5 ], 卵[ luinn7 ], 飯[ puinn7 ], 斷[ tuinn7 ], 𨳘[ thuinn7 ], 饌[ tsuinn7 ], 䰖[ tsuinn7 ], 暈[ uinn7 ], 問[ buinn7 ], 圂[ huinn7 ], 㨡[ huinn7 ], 遠[ huinn7 ]

本文章以 CC BY-NC-SA 4.0 授權

台灣囡仔〔猜拳〕个古早耍法佮講法

古早味个台語 佮意用具體字眼來表現抽象概念

Comments powered by Disqus.